11/08/2022

Hướng dẫn cách sơ cứu khi bị rắn độc cắn

Theo ghi nhận tại các cơ sở y tế, số bệnh nhân bị rắn độc cắn lại gia tăng vào mỗi mùa mưa. Nguyên nhân là do mùa mưa là giai đoạn sinh nở, phát triển của rắn. Đáng chú ý hơn, việc sơ cứu khi bị rắn độc cắn không đúng cách sẽ khiến nhiều bệnh nhân bị hoại tử tay chân, nhiễm trùng máu, thậm chí bị tử vong. Vì vậy, nhận biết rắn độc cắn và kịp thời sơ cứu đúng cách là vô cùng cần thiết.

Phân biệt vết rắn độc và rắn không độc cắn

Phân loại rắn độc

Việt Nam có hơn 140 loài rắn, trong đó có 31 loài rắn độc khoảng 18 loài ở đất liền và 13 loại ở vùng biển.

Phân chia theo họ rắn độc thường gặp sẽ bao gồm:

Họ rắn hổ có rắn hổ đất, rắn hổ mèo, hổ mang bành, hổ mang phì, hổ mang chúa, rắn cạp nong, cạp nia,…
Họ rắn lục có rắn lục đuôi đỏ, rắn chàm quạp, rắn hổ bướm, rắn khô mộc,…
Họ rắn biển, nọc độc của chúng tác động lên hệ thần kinh giống rắn hổ nhưng chỉ gây tê chứ không đau, chảy máu và chỉ số tử vong lên đến 50% nếu bị cắn.

Phân chia theo triệu chứng gây độc sẽ có hai nhóm:

Nhóm rắn độc chuyên gây rối loạn đông máu như rắn chàm quạp, rắn lục đuôi đỏ,…
Nhóm gây liệt, suy hô hấp như rắn hổ đất, hổ chúa, hổ mèo, cạp nong, cạp nia, rắn biển,…

Nhận biết rắn độc cắn

Cách nhận biết vết cắn là của rắn độc hay rắn không độc dễ dàng nhất là căn cứ vào vết răng cắn. Ngoài ra, theo dân gian xưa còn phân biệt 2 loài rắn này dựa vào hình dáng, màu sắc và âm thanh phát ra của chúng.

Vết răng cắn

Rắn độc thường có hai răng độc lớn giống như chiếc kim tiêm để tiêm độc vào da của nạn nhân và để lại vết răng đặc trưng. Do đó, nạn nhân khi bị rắn độc cắn thì chỉ để lại 2 vết răng nanh và ít dấu răng hơn rắn không độc. Mỗi vết răng nanh sẽ cách nhau khoảng 5mm và 1 số vết răng nhỏ.

Trong khi rắn không có độc khi cắn sẽ để lại vết cả 2 hàm răng với những chấm nhỏ hình vòng cung và không có vết răng nanh.

Về màu sắc: Mỗi loại rắn sẽ có màu sắc đặc trưng khác nhau, ví dụ rắn cạp nong có màu vàng khúc xen kẽ, rắn cạp nia sẽ xen kẽ khúc trắng khúc đen, họ rắn lục có đầu to hình thoi hoặc tam giác và màu lục, riêng rắn lục đuôi đỏ lại có thân xanh nhưng đuôi đỏ.

Biểu hiện tấn công: một số loại rắn độc có điểm đặc trưng bên ngoài rất dữ tợn. Ví dụ như rắn hổ mang khi chuẩn bị tấn công thì cổ bạnh, âm thanh đặc trưng, một số loài còn có thể bắn nọc độc từ xa.

Nhìn chung, rắn độc thường sẽ có những đặc điểm sau:

Màu sắc sặc sỡ
Đầu hình tam giác, phủ bằng các vảy nhỏ, có hố má ở hai bên đầu – giữa mắt và mũi.
Mặt bên đầu thiếu vảy má
Có hai móc độc dài hay còn gọi là răng nanh, phân biệt rõ với răng.

Ngược lại với rắn độc thì rắn không độc có các đặc điểm sau:

Không có răng nanh độc.
Sau 2 giờ bị cắn bệnh nhân không có dấu hiệu sưng phù, xuất huyết hay hoại tử. Và không phát sinh các triệu chứng toàn thân sau 6 giờ.

Những loài rắn độc thường gặp ở nước ta

Rắn hổ mang thường: Khi đe doạ hoặc chuẩn bị tấn công cổ sẽ bạnh và âm thanh phát ra rất đặc trưng, có thể xuất hiện ở cả vùng rừng núi, trung du và đồng bằng, ngay cả quanh khu dân cư cũng có thể xuất hiện;
Rắn hổ mang chúa: Cổ cũng bạnh nhưng không rộng bằng loại thường, có hai vảy lớn ở đỉnh đầu, kích thước to, nặng gần 10kg và dài khoảng 2,5m;
Rắn cạp nong/cạp nia: Thân khúc đen, khúc trắng hoặc vàng, sống ở vùng trung du và đồng bằng, đặc biệt là những nơi gần nước;
Rắn biển: Phần lớn thời gian sống trong môi trường biển, thường có nọc độc mạnh;
Rắn lục: Đầu to hình thoi hoặc tam giác, con ngươi hình elip dọc, có màu xanh lá với nhiều mức độ.

Các triệu chứng khi bị rắn độc cắn

Các triệu chứng điển hình của vết rắn không độc cắn là đau sưng nhẹ và trầy xước tại chỗ. Hầu hết các vết rắn cắn là trên các chi, sau khi bị rắn độc tấn công nạn nhân sẽ có các biểu hiện cụ thể như sau:

Vết thương đau rát nghiêm trọng trong 15 – 30 phút;
Vết cắn có thể sưng nề và bầm tím, đôi khi lan rộng khắp cánh tay hoặc chân và gây hoại tử;
Các dấu hiệu khác như buồn nôn, khó thở và cơ thể yếu dần đi, đôi khi còn cảm nhận được mùi vị kỳ lạ trong miệng.
Một số loài họ rắn lục sẽ khiến nạn nhân bị rối loạn đông máu và xuất huyết,
Nhóm khác có độc tố mạnh hơn sẽ gây ra các triệu chứng về thần kinh, bao gồm: ngứa ran, khó nói và yếu chân tay, liệt toàn thân, suy hô hấp và ngưng thở hoặc mất nhiều máu, chảy máu toàn thân khó cầm.
Đôi lúc, một con rắn có độc nhưng khi cắn lại không giải phóng ra nọc độc. Đây gọi là “vết cắn khô” và chỉ gây kích ứng tại chỗ.

Hướng dẫn cách sơ cứu khi bị rắn độc cắn

Nếu như bị rắn độc cắn, cần ngay lập tức liên hệ cấp cứu hoặc thuê xe cứu thương đến bệnh viện gần nhất để được cấp cứu bằng huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu, nhất là khi thấy vết thương bị đổi màu, bắt đầu sưng hoặc đau.

Trong thời gian chờ đợi nhân cấp cứu đến, nên thực hiện các bước sơ cứu khi bị rắn độc cắn để làm chậm và hạn chế tốc độ xâm nhập của nọc độc vào cơ thể:

Di chuyển nạn nhân tránh xa khu vực hoạt động của rắn;
Giữ bình tĩnh và hạn chế cử động, tốt nhất là cố định chi bị cắn bằng nẹp để làm chậm sự lây lan nọc độc trong cơ thể;
Tháo bỏ đồ trang sức và nới lỏng quần áo của nạn nhân nhằm tránh gây chèn ép khiến vết thương;
Điều chỉnh tư thế sao cho vùng bị cắn thấp hơn mức tim
Vệ sinh sạch vết thương bằng xà phòng và nước muối sinh lý;
Dùng một miếng gạc sạch và khô để băng kín vùng bị cắn.

Lưu ý trong khi sơ cứu rắn cắn

Không được áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu khi bị rắn cắn. Để bảo vệ tính mạng của mình và những người xung quanh, bạn cần ghi nhớ một số lưu ý trong cách xử lý khi bị rắn độc cắn như sau:

Không garo cột chặt vùng bị cắn, cách này vừa làm đau nạn nhân, vừa cản trở máu lưu thông gây hoại tử các chi, rất nguy hiểm;
Không tự ý chườm lạnh, bôi hóa chất, đắp lá cây… lên vết thương hoặc uống thuốc khi chưa có sự chấp thuận của bác sĩ;
Không rạch, đâm chích vết thương hoặc cố gắng loại bỏ nọc độc vì có thể sẽ khiến nhiễm trùng nặng thêm;
Không dùng thức uống có chứa caffeine hoặc rượu vì có thể làm tăng tốc độ hấp thụ nọc độc của cơ thể;
Không nên cố bắt con rắn. Thay vào đó hãy ghi nhớ màu sắc, hình dạng và phương thức tấn công của chúng hoặc chụp lại hình ảnh con rắn từ khoảng cách an toàn để thông tin đến bác sĩ.

Làm thế nào để phòng ngừa rắn độc cắn

Trang bị cho mình những kiến thức để nhận biết và tránh xa môi trường có rắn sinh sống, ẩn nấp.
Mặc đồ bảo hộ an toàn, đi ủng, giày cao cổ và quần dài, đặc biệt khi đi trong đêm tối, đội thêm mũ rộng vành nếu đi trong rừng hoặc khu vực nhiều cây cỏ.
Tránh xa rắn. Rắn dù đã chết vẫn có thể có nọc độc nguy hiện nên đừng cố bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong khu vực khép kín.
Không sống ở gần nơi rắn cư trú hoặc thích đến như đống đổ nát, đống rác,…
Để phòng tránh việc bị rắn biển cắn, người dân không nên bắt rắn trong lưới hoặc dây câu.
Dùng đèn nếu di chuyển hay ở trong bóng tối hoặc vào ban đêm.

Bài viết trên đây, Cấp Cứu Vàng đã chia sẻ tới bạn cách sơ cứu khi bị rắn độc cắn. Hy vọng thông qua bài viết này các bạn đã trang bị thêm cho mình những kiến thức bổ ích. Có đủ khả năng thực hiện các bước sơ cứu ban đầu khi gặp rắn độc cắn cùng như đề phòng được rắn độc bảo vệ tính mạng cho bản thân và những người xung quanh.

Mọi thông tin cần được tư vấn – hỗ trợ về các dịch vụ của Cấp Cứu Vàng xin vui lòng liên hệ: